احمد شاملو؛ نابغهای که شعر ناب خلق کرد
اشعار شاملو به جوهره شعر ناب نزدیکی بسیار زیادی دارند. او از معدود شاعرانی است که شعر را به درجهای رساند که فارغ از هرگونه صنعتی، سرشار از ادبیت باشد.
فرارو- کمتر شاعر معاصری را میتوان یافت که نامش به اندازه نام احمد شاملو پرتکرار بوده باشد. شاملو بهسبب اهمیتی که از مناظر مختلف دارد، پیوسته یکی از مطرحترین شاعران تاریخ ادبیات فارسی بوده است.
به گزارش فرارو، احمد شاملو در 21 آذر سال 1304 در تهران متولد شد و در 2 مرداد 1379 در کرج از دنیا رفت. شعر و زندگی احمد شاملو پیوسته مورد نقد و بررسی روشنفکران و منتقدان بوده است. باوجوداینکه طیفهای مختلفی، از مناظر گوناگون دست به نقد شاملو زدهاند، اما تقریبا همه به اهمیت و زیبایی شعر او اذعان دارند.
نابغهای که شعر ناب خلق کرد
شاملو زندگی پرفرازونشیبی داشت. روزگار کودکیاش را با کوچهای اجباری از شهری به شهر دیگر سپری کرد. بهسبب شغل پدرش که از ارتشیان دوره پهلوی بود، شهرهای زیادی را گشت و در نهایت دوباره به تهران بازگشت. همین مسئله باعث شد تا در امر تحصیل، راه به جایی نبرده، و تحصیلاتش را بهشکل نصفهنیمه رها کند.
شاملو به گفته خودش، در اولین مواجههاش با ادبیات، شعری از پل الوار را خواند و شیفته ادبیات شد. در سالهای دهه بیست با نیما یوشیج آشنا شد و به جرگه دوستداران و پیروان نیما پیوست. آشنایی با نیما، دریچههای جدیدی را به روی شاملو باز کرد و ادبیات را با جدیت بیشتری ادامه داد. بااینحال، دیری نپایید که شاملو از جرگه نیماییان نیز منشعب شد و مسیر جدید را برای خودش باز کرد.
در سال 1329، شاملو به سرایش نوعی از شعر رو آورد که در نهایت به شعر شاملویی یا سپید معروف شد. این نوع از شعر، بیشتر تحتتاثیر ترجمه اشعار غربی بود و شاملو که از ابتدا با مواجهه با ادبیات غرب، به ادبیات علاقهمند شده بود، بهنوعی پیشزمینه این جریانسازی را داشت. بااینوجود، شاملو هرگز خودش را در سطح یک مقلد تقلیل نداد و ریشههای اساسی شعرش را در ادبیات کلاسیک فارسی یافت.
شاملو علاوهبر سرودن شعر، دست به پژوهش، ترجمه و فیلمنامهنویسی نیز زد و در کنار همه اینها، به یک فعال سیاسی تمامعیار بدل شد. فعالیتهای سیاسی او، از همان روزگاری جوانی گریبان وی را گرفت. در واقع باید گفت که مهر سیاست بهنوعی از روزگار کودکی بر پیشانی احمد قرار گرفته بود. هنوز کودک بود که در آذربایجان، به دست عمال جعفر پیشهوری، همراه با پدرش ساعتها در مقابل جوخه اعدام قرار گرفت. در روزگاری که فرقه دموکرات آذربایجان، با دسیسه روسیه قصد جداسازی آذربایجان را از ایران داشت، شاملو و پدرش ازجمله مبارزان علیه روسیه و پیشهوری بودند. شاملو بارها تجربه زندان را از سر گذراند و بخش عمدهای از عمرش را با فعالیتهای سیاسی سپری کرد.
موضعگیریهای سیاسی و ادبی شاملو، بارها مورد انتقاد قرار گرفتهاند. بسیاری از صاحبنظران، پژوهشهای شاملو را –بهجز کتاب کوچه- پژوهشهای ضعیفی قلمداد کردهاند. اما او در مقام شاعر کار متفاوتی کرده است. شاملو شعر غرب را با ادبیات فارسی پیوند زد. اگر شعر را پدیدهای بدانیم که در زبان اتفاق میافتد، باید شاملو را یکی از نوابغ زمانه بدانیم. او تاثیر زیادی از ادبیات کلاسیک فارسی، بهخصوص از حافظ و ابوالفضل بیهقی، گرفت. زبان محکم اشعار شاملو، برآمده از سالها تعمق در ادبیات کلاسیک فارسی است. او شاعری است که زبان را تماما در کارکرد ادبیات درآورد و به گفته ابوالحسن نجفی، در کنار حافظ، بیشتر از هرکس دیگری به جوهر شعر نزدیک شد.
شعر شاملو تا آن پایه به ادبیات محض نزدیک شد، که در بسیاری از مواقع، حتی نیاز به تصاویر شاعرانه نیز نداشت. زمانی که شاملو مینوشت که «ابلها مردا، عدوی تو نیستم من، انکار توام»، زبان ورای همه صناعات ادبی کارکرد شعری داشت. پربیراه نیست اگر یکی از قدرتهای اصلی شعر شاملو را، در استفاده از زبانی بدانیم که بهشکل خودجوش به جوهر ادبیات نزدیک بود.
